Od 1 grudnia 2023 r. sieć objęta systemem e-TOLL powiększy się o blisko 645 km nowo wybudowanych autostrad i dróg ekspresowych, a łączna długość tras płatnych przekroczy 5,8 tys. km. Rozszerzenie dotyczy wyłącznie pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t, dla których jednocześnie po raz pierwszy od dekady zaktualizowano bazowe stawki opłat.

• Data startu nowych opłat: 1 grudnia 2023 r. • Skala rozszerzenia: +645 km (łącznie ok. 5 869 km) • Pojazdy objęte obowiązkiem: powyżej 3,5 t DMC • Nowa bazowa stawka: 0,20–0,49 zł/km (w zależności od masy, liczby osi i klasy emisji)

Od kiedy i gdzie kierowcy zapłacą więcej?

Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Finansów oraz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad opłaty obejmą oddane ostatnio do użytku odcinki autostrad A1, A2 oraz fragmenty tras ekspresowych S3, S7, S14, S17 i S19. Łącznie daje to 645 km dróg najwyższej klasy, których utrzymanie generuje znacznie wyższe koszty niż w przypadku starszych odcinków sieci krajowej. Poprzednia, rekordowa aktualizacja e-TOLL miała miejsce w listopadzie 2022 r., gdy system objął ok. 1 600 km tras. Tegoroczne rozszerzenie jest więc naturalną kontynuacją przyjętej polityki „płaci użytkownik”, której celem jest powiązanie finansowania infrastruktury z rzeczywistym natężeniem ruchu ciężkiego.

Dlaczego zdecydowano się na poszerzenie systemu?

Resort finansów podkreśla, że środki z opłat trafiają bezpośrednio do Krajowego Funduszu Drogowego, z którego finansowane są zarówno nowe inwestycje, jak i bieżące utrzymanie istniejących tras. Każdy kilometr autostrady zużywa się szybciej pod naciskiem wielotonowych zestawów transportowych, a koszty napraw rosną wraz z cenami kruszyw, stali i energii. Dodatkowo Polska – jako państwo członkowskie UE – zobligowana jest do stopniowego wdrażania zasady sprawcy kosztów w ruchu drogowym (ang. “user and polluter pays”). Rozszerzenie sieci płatnej poprawia też szczelność poboru, ponieważ dzięki geofencingowi system automatycznie wykrywa wjazd ciężarówki na objęty odcinek, eliminując lukę pomiędzy fragmentami drogi pozostającymi wcześniej poza zakresem opłat.

Jak kształtują się nowe stawki dla ciężarówek i autobusów?

Dotychczasowa bazowa stawka, ustalona jeszcze w 2013 r., była jedynie corocznie waloryzowana o inflację. Od grudnia wprowadzona zostaje pełna aktualizacja taryf, która ma odzwierciedlać realne koszty eksploatacji nowoczesnych dróg oraz zachęcać do wymiany floty na pojazdy niskoemisyjne. Przykładowo ciężarówka powyżej 12 t z silnikiem Euro II zapłaci ok. 0,49 zł/km, podczas gdy identyczny pojazd spełniający normę Euro VI – ok. 0,28 zł/km. W przedziale 3,5–7,5 t stawki mieszczą się od 0,20 zł/km dla klasy Euro VI do 0,35 zł/km dla pojazdów starszych. Ostateczna kwota na fakturze zależy dodatkowo od liczby osi i konfiguracji zestawu, co jest zgodne z praktyką stosowaną w większości europejskich systemów poboru.

Technologia e-TOLL – jak działa i jakie przynosi korzyści?

Polski system wykorzystuje pozycjonowanie satelitarne GNSS oraz łączność GSM/LTE, dzięki czemu nie wymaga bramek ani pętli indukcyjnych. Użytkownik może przesyłać dane o lokalizacji za pomocą aplikacji mobilnej, urządzenia pokładowego OBU lub zewnętrznego systemu telematycznego ZSL. Informacja o przejechanym odcinku trafia na serwery Krajowej Administracji Skarbowej niemal w czasie rzeczywistym, co ułatwia nadzór nad prawidłowością rozliczeń. Brak fizycznych barier przekłada się na płynniejszy ruch i ogranicza emisję spalin związaną z hamowaniem oraz przyspieszaniem ciężkich pojazdów przed tradycyjnymi punktami poboru.

Wyzwania i dalszy rozwój elektronicznego poboru opłat

Priorytetem na kolejne lata jest pełna interoperacyjność z europejskim systemem EETS, która pozwoli przewoźnikom rozliczać przejazdy w wielu krajach za pośrednictwem jednego urządzenia pokładowego. Planowana jest również integracja z danymi o ruchu w czasie rzeczywistym, co ułatwi służbom zarządzanie siecią w sytuacjach kryzysowych. W perspektywie dekady liczbę płatnych kilometrów mogą zwiększyć dalsze odcinki Via Carpatia, S10 czy cały ciąg drogi ekspresowej S6. Administracja drogowa podkreśla jednocześnie, że opłaty dla pojazdów lekkich nie są obecnie rozważane, a e-TOLL pozostaje narzędziem służącym przede wszystkim do internalizacji kosztów przewozu towarów.