Czy wlewając paliwo do zbiornika zastanawiasz się, co dokładnie trafia do baku? Wbrew pozorom nie jest to przez cały rok identyczna mieszanina. Rafinerie i operatorzy stacji zmieniają skład benzyny oraz oleju napędowego kilka razy w roku, aby silniki zachowały pełną sprawność niezależnie od temperatury otoczenia.

Od 1 października kierowcy w Polsce tankują tzw. paliwo przejściowe – formułę skonstruowaną z myślą o chłodnych porankach, ale jeszcze bez ekstremów zimy. Choć to rutynowa zmiana, wielu użytkowników wciąż nie zdaje sobie sprawy, jakie znaczenie ma sezonowa korekta parametrów i co może się stać, gdy zignorujemy kalendarz wprowadzeń. Poniżej wyjaśniamy mechanizmy stojące za modyfikacją składu, wynikające z tego korzyści i praktyczne wskazówki dla kierowców.

Sezonowe klasy paliw – co oznaczają?

W europejskim systemie jakości wyróżnia się trzy warianty zarówno dla benzyny, jak i dla diesla: letni, przejściowy i zimowy. Klasyfikację opisują normy EN 228 (benzyna) oraz EN 590 (olej napędowy). Letnia odmiana ma obniżoną lotność, aby ograniczyć parowanie w upale. Zimowa zawiera komponenty odporne na wytrącanie parafin i gęstnienie przy mrozie. Paliwo przejściowe łączy cechy obu i jest wprowadzane dwukrotnie w roku, gdy temperatury oscylują wokół 0 °C.

Na polskich stacjach benzyna przejściowa pojawia się od 1 marca do 30 kwietnia oraz od 1 do 31 października. W przypadku oleju napędowego okresy te obejmują 1 marca–15 kwietnia i 1 października–15 listopada. Dzięki temu kierowcy z chłodniejszych regionów otrzymują produkt przygotowany na nocne przymrozki, a użytkownicy w cieplejszych strefach nie przepłacają za bardziej zaawansowaną recepturę zimową.

Fizyka i chemia za zmianą receptury

Dla benzyny najważniejszy jest poziom ciśnienia par, w praktyce określany wskaźnikiem RVP. Latem musi być on niższy, aby nadmiernie lotne opary nie powodowały kawitacji w układzie paliwowym i nie zwiększały emisji LZO. Jesienią oraz wiosną lotność podnosi się, by paliwo łatwiej odparowywało i ułatwiało rozruch na zimno.

W przypadku diesla kluczowy jest wskaźnik CFPP (Cold Filter Plugging Point) – temperatura, przy której kryształki parafiny zatykają filtr. Odmiana letnia spełnia wymagania do około 0 °C, przejściowa zapewnia przepływ najczęściej do –10 °C, a zimowa – do co najmniej –20 °C. Parametry te uzyskuje się poprzez zmianę frakcji destylacyjnych oraz dodatek depresatorów obniżających temperaturę krystalizacji.

Przepisy i normy, które wyznaczają kalendarz

Terminy wprowadzania poszczególnych mieszanek określa rozporządzenie ministra klimatu i środowiska w sprawie wymagań jakościowych paliw ciekłych, będące implementacją unijnych standardów. Dokument ten precyzuje minimalne wartości RVP, CFPP, zawartość siarki czy maksymalny udział biokomponentów w każdym sezonie. Stacje mają obowiązek sprzedawać tylko paliwo zgodne z aktualnym okresem, a producenci z wyprzedzeniem dostosowują logistykę, aby uniknąć braku ciągłości dostaw.

Regulacje uwzględniają również biokomponenty. Zimą udział estrów FAME ogranicza się, ponieważ mogą one pogarszać właściwości niskotemperaturowe. Coraz częściej stosuje się także HVO – parafinowy olej roślinny utwardzany wodorem – który cechuje się lepszą odpornością na mróz i niższą zawartością tlenu.

Jak tankować jesienią i wczesną wiosną?

Kierowca nie musi podejmować specjalnych działań, aby „przejść” na nową odmianę paliwa – proces odbywa się automatycznie, gdy tylko w baku miesza się stara i nowa partia. Warto jednak pamiętać, że w rejonach górskich stacje wprowadzają ulepszoną mieszankę kilka tygodni wcześniej, dlatego planując podróż w takie miejsca, opłaca się zatankować na ostatnim lokalnym punkcie sprzedaży.

Użytkownicy diesli powinni szczególnie dbać o czystość układu paliwowego. Filtr paliwa należy wymieniać zgodnie z harmonogramem producenta, a w starszych konstrukcjach warto rozważyć stosowanie dodatków absorpcyjnych usuwających wodę z układu. Z kolei właściciele samochodów benzynowych powinni unikać długiego przechowywania paliwa w kanistrach, gdyż wraz ze spadkiem temperatury rośnie ryzyko utraty części składników lotnych.

Korzyści z przestrzegania kalendarza

Tankowanie paliwa dopasowanego do pory roku skraca czas rozruchu, ogranicza zużycie akumulatora i rozrusznika, a także zmniejsza ryzyko unieruchomienia pojazdu z powodu zatkanego filtra. Operatorzy flot oszczędzają na kosztach serwisowych i unikają przestojów, a prywatni kierowcy mają pewność, że ich samochód bez problemu poradzi sobie z pierwszymi przymrozkami. W skali całej gospodarki sezonowa zmiana mieszanki ogranicza emisję szkodliwych oparów latem i poprawia bezpieczeństwo transportu zimą, co czyni ją ważnym elementem polityki klimatycznej i energetycznej kraju.