Nieoznakowane radiowozy Inspekcji Transportu Drogowego od kilku lat stanowią jedno z kluczowych narzędzi nadzoru nad kierowcami w Polsce. Dzięki nim Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym (CANARD) może prowadzić pomiary prędkości tam, gdzie montaż stałego fotoradaru byłby niemożliwy lub niewystarczający. Pojazdy te wyglądają jak zwykłe samochody osobowe, a jednak kryją w sobie aparaturę, która rejestruje wykroczenia w jakości pozwalającej później na wystawienie mandatu nawet po kilku tygodniach.

Kluczowe fakty:

  • 38 nieoznakowanych aut pracuje w systemie CANARD przy GITD.
  • 11 z nich posiada zintegrowane wideorejestratory Videorapid 2A zdolne do monitorowania prędkości w ruchu.
  • 22 egzemplarze wykorzystują laserowe lidary TruCAM II, obsługiwane ręcznie przez funkcjonariuszy.
  • 5 samochodów wyposażono w radary Ramet AD9C działające jak mobilne fotoradary ustawiane przy drodze.
  • Kierowca najczęściej nie jest zatrzymywany na miejscu – dokumentacja trafia do właściciela pojazdu pocztą.

Flota i technologie pomiarowe

Trzon nieoznakowanego parku pojazdów polskiej inspekcji stanowią najnowsze generacje BMW serii 3 w odmianach sedan, uzupełnione przez kilka Volkswagenów Passatów, jednego Forda Focusa kombi oraz Peugeota Partnera. Samochody z systemem Videorapid 2A monitorują prędkość z jadącego radiowozu i dokumentują wykroczenie nagraniem wideo w rozdzielczości Full HD; radar może zarejestrować pojazd pędzący nawet 240 km/h. Lidary LTI 20/20 TruCAM II montowane w 22 autach mierzą prędkość z odległości do około 1200 m, a zintegrowana kamera zapisuje obraz, co umożliwia identyfikację pojazdu i kierowcy. Odrębny segment stanowią urządzenia Ramet AD9C – tu pojazd jest unieruchamiany na poboczu i pełni rolę przenośnego fotoradaru; aparatura samoczynnie wykonuje zdjęcie po przekroczeniu prędkości o co najmniej 11 km/h.

Podstawa prawna i procedura nakładania kar

Uprawnienia do korzystania z mobilnych fotoradarów wynikają z ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz rozporządzeń wykonawczych dotyczących urządzeń pomiarowych. Polskie przepisy nie obligują inspekcji do oznaczania miejsc kontroli prowadzonych z samochodu, a tolerancja pomiarowa zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki wynosi 3 km/h dla prędkości do 100 km/h i 3% powyżej tej wartości. W praktyce CANARD przyjęło, że radary Ramet AD9C wyzwalają zdjęcie dopiero po przekroczeniu limitu o 11 km/h, aby wyeliminować wątpliwości pomiarowe. Po rejestracji wykroczenia materiał dowodowy trafia do centrum przetwarzania w Warszawie; tam, przy użyciu automatycznych baz danych CEPiK, ustala się właściciela pojazdu, a następnie wysyła zawiadomienie. Adresat ma możliwość wskazania kierującego lub przyjęcia mandatu bez dodatkowych formalności.

Miejsca i scenariusze kontroli

Inspekcja tłumaczy, że lokalizacje patroli są wybierane na podstawie mapy wypadków oraz sygnałów od zarządców dróg. Stawiane są więc przede wszystkim na odcinkach o podwyższonym ryzyku zdarzeń – w pobliżu skrzyżowań, przejść dla pieszych, a także na fragmentach tras ekspresowych, gdzie często dochodzi do niebezpiecznego wyprzedzania przez pojazdy ciężarowe. Pojazdy z Videorapid 2A patrolują głównie drogi krajowe i autostrady, poruszając się z prędkością strumienia ruchu i rejestrując wykroczenia „na żywo”. Samochody z lidarami TruCAM II można spotkać również na drogach wojewódzkich, gdy funkcjonariusze ustawiają się w zatokach lub na nieutwardzonym poboczu. Mobilne radary Ramet AD9C są planowane tam, gdzie brak infrastruktury pod montaż masztu stacjonarnego lub gdy prace drogowe uniemożliwiają bezpieczny montaż tradycyjnego urządzenia. Według danych GITD w 2023 r. kontrole z wykorzystaniem nieoznakowanych radiowozów przyczyniły się do zarejestrowania ponad 350 tys. wykroczeń, co odpowiadało około 12% wszystkich ujawnionych przekroczeń prędkości.

Znaczenie mobilnego nadzoru dla bezpieczeństwa ruchu

Eksperci Polskiego Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego podkreślają, że nieprzewidywalność miejsca kontroli ma większy efekt prewencyjny niż sama wysokość kary. Nieoznakowany radiowóz eliminuje efekt „kangura”, czyli zwalniania tuż przed statycznym fotoradarem i natychmiastowego przyspieszania po minięciu urządzenia. Badania Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu wskazują, że widmo losowej kontroli prędkości skłania kierowców do utrzymywania stałej, niższej prędkości na dłuższych odcinkach. Zwiększone wykorzystanie pojazdów CANARD wpisuje się zatem w unijną wizję „Zero Vision” zakładającą redukcję liczby śmiertelnych ofiar wypadków do zera w perspektywie 2050 roku oraz realizuje krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, który do 2030 r. przewiduje co najmniej o 50% mniej ofiar śmiertelnych niż w roku bazowym 2019.