Szybko rosnący ruch drogowy, presja na ograniczanie emisji oraz ambitne cele „Vision Zero” stawiają zarządcom infrastruktury wyjątkowo trudne zadanie: jednocześnie poprawiać bezpieczeństwo, płynność i zrównoważenie transportu. Coraz częściej sięgają oni po rozwiązania, które łączą klasyczne elementy ochronne – takie jak bariery stalowe – z czujnikami, kamerami i algorytmami sztucznej inteligencji. Wśród najbardziej zaawansowanych systemów tego typu wyróżnia się hiszpański moduł PlugSmart Pro, stanowiący przykład, jak tradycyjna infrastruktura może przejść cyfrową metamorfozę i stać się aktywnym uczestnikiem zarządzania ruchem.

Problem bezpieczeństwa na drogach

Według danych Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu za 2022 r. na drogach Unii Europejskiej zginęło ponad 20 000 osób, z czego około jedna trzecia ofiar to kierowcy lub pasażerowie pojazdów, które zjechały z pasa ruchu. W samej Hiszpanii wypadki tego typu odpowiadają za 36% wszystkich śmiertelnych zdarzeń, co potwierdza najnowszy raport Dyrekcji Generalnej ds. Ruchu Drogowego. Eksperci zwracają uwagę, że kluczowe znaczenie ma wczesne ostrzeganie: kierowca poinformowany kilka sekund wcześniej o zatorze, poślizgu czy zwierzęciu na jezdni zyskuje szansę na bezpieczny manewr awaryjny.

Tradycyjne bariery energochłonne doskonale chronią przed wypadnięciem pojazdu z drogi, ale nie dostarczają informacji o tym, co dzieje się przed nimi. Inteligentne systemy drogowe (ang. Intelligent Transportation Systems, ITS) wypełniają tę lukę, integrując detekcję zdarzeń, komunikację V2I (vehicle-to-infrastructure) oraz automatyczne zarządzanie sygnalizacją. PlugSmart Pro wpisuje się w ten trend, dostarczając kompleksowe narzędzie do obserwacji i ostrzegania na odcinku, gdzie ryzyko jest najwyższe.

Jak działa bariera nowej generacji

PlugSmart Pro jest modułową nakładką instalowaną na istniejące barierki stalowe lub aluminiowe. Każdy segment mieści zespół wielofunkcyjnych sensorów oraz listwę świetlną LED, która dynamicznie informuje kierowców o stanie drogi. Kluczowe elementy systemu to:

– radary krótkiego zasięgu, które mierzą prędkość i kierunek poruszających się obiektów; – kamery wysokiej rozdzielczości, których obraz analizuje sieć neuronowa uczona na tysiącach scenariuszy drogowych; – detektory termiczne wychwytujące pieszych, motocyklistów oraz zwierzęta w warunkach nocnych lub ograniczonej widoczności; – czujniki środowiskowe monitorujące stężenia tlenków azotu, dwutlenku węgla oraz pyłów zawieszonych; – moduł łączności komórkowej i V2I, przekazujący ostrzeżenia do centrów zarządzania ruchem oraz bezpośrednio do pojazdów wyposażonych w systemy C-ITS.

W praktyce wygląda to tak: gdy algorytm rozpozna tworzący się korek lub pojazd jadący pod prąd, listwa LED pulsuje ostrzegawczym kolorem, a komunikat trafia do tablic zmiennej treści oddalonych nawet o kilka kilometrów. W razie wykrycia dzikiego zwierzęcia, światło przybiera chłodny odcień, zachęcając kierowców do natychmiastowej redukcji prędkości. Jednocześnie dane środowiskowe umożliwiają służbom ocenę jakości powietrza w czasie rzeczywistym i, jeśli zajdzie potrzeba, przekierowanie ruchu ciężkich pojazdów.

Pierwsze instalacje i wstępne wyniki

Pilotażowe odcinki systemu pojawiły się w 2023 r. na moście Bimillenari w Elche oraz przy dworcu autobusowym w Walencji. Lokalizacje wybrano nieprzypadkowo: oba miejsca charakteryzują się ograniczoną widocznością, dużym natężeniem ruchu oraz znacznym udziałem użytkowników niechronionych. Po sześciu miesiącach działania odnotowano spadek średniej prędkości przejazdów o 12%, a liczba gwałtownych hamowań – mierzona przez czujniki przyspieszenia w autach flotowych – zmniejszyła się o 28%. Inżynierowie Uniwersytetu Politechnicznego w Walencji szacują, że nawet 60% potencjalnie poważnych zdarzeń udało się zneutralizować dzięki wcześniejszemu ostrzeżeniu.

Technologia zdobyła już nagrodę Ponle Freno-AXA za innowacje na rzecz bezpieczeństwa oraz wyróżnienie Stowarzyszenia Firm Utrzymania Infrastruktury ACEX. Co ważne, projekt otrzymał wsparcie finansowe Ministerstwa Transportu Hiszpanii, co otworzyło drogę do kolejnych instalacji w tunelach A-7 i na obwodnicach Madrytu. W tych miejscach system ma dodatkowo integrować się z wentylacją i pomiarami widoczności, co przełoży się na szybsze reagowanie służb w razie pożaru lub zadymienia.

Szerszy kontekst europejski i przyszłe zastosowania

Rozwiązania typu PlugSmart Pro wpisują się w strategię Komisji Europejskiej zakładającą redukcję liczby ofiar śmiertelnych do zera do 2050 r. (program „Zero Deaths”). Coraz więcej państw rozważa włączenie inteligentnych barier do standardów budowy dróg ekspresowych. W Szwecji testuje się zbliżone systemy do detekcji łosi, a w Stanach Zjednoczonych prototypowe balustrady wyposażono w akcelerometry, które po kolizji automatycznie wysyłają dane o sile uderzenia do centrów ratunkowych.

Twórcy hiszpańskiego modułu zapowiadają rozszerzenie funkcji o dokładną triangulację miejsca wypadku, co skróci czas dotarcia karetki, oraz integrację z siecią 5G, aby zwielokrotnić przepustowość danych w gęstej zabudowie miejskiej. „Przechodzimy od pasywnej ochrony do aktywnej, predykcyjnej infrastruktury” – podkreśla dr César Valero, dyrektor ds. innowacji w firmie Metalesa. Oznacza to, że w przyszłości bariera nie tylko zamortyzuje uderzenie, ale też pomoże uniknąć samego zdarzenia.

Czy wiesz, że… – Hiszpania dysponuje ponad 17 000 km autostrad, co plasuje ją wśród trzech krajów z najdłuższą siecią w Europie; – pierwsze stalowe bariery drogowe wprowadzono w latach 30. XX w. w New Jersey jako odpowiedź na rosnącą liczbę wypadków przy dużych prędkościach; – według Europejskiej Agencji Środowiska około 13% emisji NO2 w miastach pochodzi z intensywnego hamowania i przyspieszania, dlatego płynny ruch ma znaczenie nie tylko dla bezpieczeństwa, lecz także dla jakości powietrza.