Polski rząd zaakceptował przygotowany w resorcie infrastruktury projekt nowelizacji Prawa o ruchu drogowym, którego zakres wyraźnie wykracza poza dotychczasowe korekty przepisów. Dokument łączy trzy priorytety: bardziej dotkliwe sankcje za niebezpieczną jazdę, lepszą ochronę najmłodszych użytkowników dróg oraz zachęty dla transportu zeroemisyjnego. Projekt powstał w odpowiedzi na statystyki wskazujące, że mimo ostatnich postępów liczba ofiar śmiertelnych na polskich drogach wciąż należy do najwyższych w Unii Europejskiej i wynosi około 66 osób na milion mieszkańców (średnia unijna to 46).

Surowsze sankcje za najgroźniejsze wykroczenia

Nowelizacja przewiduje automatyczne cofnięcie uprawnień każdej osobie, która prowadzi pojazd pomimo uprzedniego zatrzymania prawa jazdy. W praktyce oznacza to konieczność ponownego zdania egzaminu – taki sam wymóg będzie stosowany wobec kierowców jeżdżących pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Wzrośnie także górny limit grzywny za przekroczenie dopuszczalnej prędkości o co najmniej 50 km/h; mandat może sięgnąć 8 000 zł, a sąd w postępowaniu wykroczeniowym będzie mógł orzec karę do 40 000 zł. Projekt zakłada ponadto progresywną skalę punktów karnych – przy powtórnym naruszeniu tych samych przepisów w ciągu dwóch lat wymiar punktów wzrośnie o połowę.

Przepisy rozszerzają pojęcie „rażącego naruszenia” o jazdę z prędkością niedostosowaną do warunków atmosferycznych i o omijanie pojazdu, który zatrzymał się celem ustąpienia pieszym. Ujednolicone zostaną ponadto zasady stosowania świateł dziennych i mijania, a policja otrzyma możliwość natychmiastowego zatrzymania dowodu rejestracyjnego, gdy pojazd ma zagrażające bezpieczeństwu usterki układu hamulcowego lub oświetlenia.

Prawo jazdy od 17. roku życia z okresem próbnym

Projekt obniża minimalny wiek uzyskania prawa jazdy kategorii B do 17 lat. Przez pierwszy rok młody kierowca będzie zobowiązany podróżować wyłącznie w towarzystwie opiekuna legitymującego się co najmniej pięcioletnim stażem bez poważnych wykroczeń drogowych. W tym okresie obowiązywać będą dodatkowe limity prędkości: 50 km/h w obszarze zabudowanym, 80 km/h poza obszarem zabudowanym i 100 km/h na autostradzie lub drodze ekspresowej dwujezdniowej. Osoby w wieku 17–21 lat, które w ciągu dwóch lat od uzyskania uprawnień popełnią dwa wykroczenia skutkujące łącznie przekroczeniem 15 punktów karnych, zostaną automatycznie skierowane na kurs reedukacyjny.

Wprowadzenie dodatkowych mechanizmów kontroli młodzieży uzasadnione jest statystyką Komendy Głównej Policji, według której kierowcy w wieku 18–24 lat powodują około 16 % wszystkich wypadków, choć stanowią jedynie 9 % ogółu posiadaczy prawa jazdy.

Kaski ochronne dla dzieci na rowerach i hulajnogach

Ustawa wprowadza obowiązek noszenia kasku przez dzieci i młodzież do ukończenia 16. roku życia podczas jazdy na rowerze, hulajnodze elektrycznej, deskorolce czy urządzeniach transportu osobistego. Wyłączenie dotyczy poruszania się po drogach wewnętrznych o ograniczonym ruchu (np. strefy zamieszkania) oraz podczas imprez sportowych, w których warunki bezpieczeństwa nadzorują licencjonowani organizatorzy. Policja i straż miejska będą mogły nałożyć mandat na opiekuna dziecka za brak kasku, ale projekt przewiduje także ścieżkę pouczenia, jeśli to pierwsze przewinienie.

Rozwiązanie to, wzorowane na regulacjach obowiązujących od lat w Austrii i Czechach, ma zmniejszyć liczbę poważnych urazów głowy. Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego odpowiednio dobrany kask redukuje ryzyko śmiertelnego urazu o około 60 %.

Kontynuacja przywilejów dla pojazdów zeroemisyjnych

Projekt nowelizacji przedłuża możliwość korzystania z pasów autobusowych przez samochody elektryczne i wodorowe do końca 2027 roku. Rozwiązanie to obowiązuje od 2021 r. i – zdaniem autorów – przyczyniło się do wzrostu rejestracji aut o napędzie elektrycznym o 62 % w latach 2021–2023. Dodatkowo rozszerzono definicję pojazdu uprawnionego do jazdy buspasem o lekkie samochody dostawcze o masie do 3,5 tony, aby ułatwić zeroemisyjne dostawy w centrach miast.

Zmiana jest zgodna z unijną strategią „Fit for 55”, która zakłada, że od 2035 r. wszystkie nowe samochody sprzedawane w UE będą bezemisyjne. Utrzymanie uprzywilejowanego dostępu do pasów autobusowych ma sprawić, że przedsiębiorstwa szybciej wymienią flotę i ograniczą emisje CO₂ w obszarach zurbanizowanych.

Harmonogram wejścia w życie nowych regulacji

Większość przepisów rozpocznie obowiązywanie po upływie trzech miesięcy od dnia publikacji ustawy w Dzienniku Ustaw. Wyjątkiem jest wymóg kasków dla dzieci – ten wejdzie w życie po sześciu miesiącach, aby producenci oraz sklepy sportowe zdążyły zwiększyć dostępność certyfikowanych modeli. Z kolei zmienione zasady szkolenia kierowców kategorii B oraz nowy okres próbny zostaną wdrożone po roku od ogłoszenia, co pozwoli ośrodkom szkolenia i WORD-om zaktualizować programy egzaminacyjne i infrastrukturę IT.

Wzmacniające system sankcji regulacje karne będą stosowane do wykroczeń popełnionych od dnia wejścia w życie ustawy i nie obejmą naruszeń dokonanych wcześniej. Przepisy dotyczące korzystania z buspasów zostały zapisane na czas określony do 31 grudnia 2027 r.; po tym terminie Ministerstwo Infrastruktury zapowiedziało przegląd efektywności przywileju i ewentualne przedłużenie na kolejny okres.