Polskie drogi lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych tworzyły specyficzny pejzaż: na poboczach królowały kioski RUCH-u, nad skrzyżowaniami wisiały sygnalizatory z żarówkami 220 V, a z każdej strony dało się usłyszeć charakterystyczne warczenie silników produkowanych w kraju lub składanych na włoskiej licencji. Choć oferta motoryzacyjna była ograniczona, każde auto – od skromnej Syreny po eleganckiego Poloneza – natychmiast stawało się obiektem pożądania. Często na wymarzony pojazd czekało się latami, co tylko podsycało jego legendę. Dziś część tych modeli oglądamy głównie na zlotach zabytków, ale ich wpływ na codzienność tamtej epoki jest nadal wyczuwalny. Niniejszy materiał pozwoli nie tylko przypomnieć sobie najważniejsze konstrukcje, lecz także sprawdzić, czy nadal potrafimy je odróżnić w praktyce.
Zapraszamy do motoryzacyjnej podróży w czasie – zarówno tych, którzy na parkingu przed blokiem sami tankowali „malucha” mieszanką 1:50, jak i młodszych odbiorców ciekawych realiów gospodarki planowej. Przygotowany quiz składa się z dziesięciu pytań. Każde przedstawia krótki opis samochodu oraz cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jeden jest prawidłowy. Licz wartość punktów, porównaj rezultat ze znajomymi i przekonaj się, kto naprawdę zasługuje na miano znawcy polskich legend dróg.
Era w ruchu: motoryzacyjne symbole gospodarki planowej
Produkcja samochodów w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była ściśle powiązana z decyzjami politycznymi i bilateralnymi umowami handlowymi. W 1951 r. na warszawskim Żeraniu wystartował montaż Warszawy M-20, opartej na radzieckim GAZ-ie M-20 Pobieda. Dwanaście lat później z taśmy zjechała Syrena 104, z drewnianą ramą nadwozia i dwusuwem, który spalał mieszankę benzynowo-olejową. Przełom nastąpił w 1967 r., kiedy podpisano porozumienie z koncernem FIAT; owocem stał się duży Fiat 125p oraz – od roku 1973 – znacznie mniejszy, lecz kluczowy dla mobilności społeczeństwa 126p. Koniunktura pod koniec dekady doprowadziła do premiery Poloneza, projektowanego wspólnie z włoskimi studiem Italdesign. Równolegle rozwijano pojazdy użytkowe: Żuka, Nysę czy Tarpana, które obsługiwały transport towarów, poczty i służb ratunkowych. Łącznie w latach 1948–1989 z polskich fabryk wyjechało ponad 3,7 mln samochodów osobowych, lecz popyt nie został w pełni zaspokojony – listy oczekujących liczyły nawet kilkaset tysięcy nazwisk.
Jak rozwiązać quiz i poprawnie ocenić wynik
Przy każdym pytaniu wybierz jedną spośród czterech propozycji. Za poprawną odpowiedź otrzymujesz jeden punkt. Dziesięć punktów oznacza perfekcyjną pamięć i wyczucie detali. Wynik 7–9 sugeruje, że w przeszłości spędziłeś sporo czasu z „Autem” lub „Motorami”, natomiast rezultat poniżej 4 punktów to dobry pretekst, by odwiedzić najbliższy zlot klasyków i z bliska obejrzeć opisywane modele. Kartkę, długopis lub notatnik w telefonie warto mieć pod ręką – na końcu łatwiej podsumujesz rezultat i porównasz go z innymi uczestnikami zabawy.
Quiz: rozpoznaj legendę po opisie
Pytanie 1. Sedan z charakterystyczną przednią atrapą, produkowany na Żeraniu od 1967 r., będący licencyjną odmianą włoskiej konstrukcji. Wybierz: A) FSO Warszawa 223; B) FSO 125p; C) Wartburg 353; D) Moskwicz 408.
Pytanie 2. Dwudrzwiowy mikrosamochód o rozstawie osi 1840 mm, montowany w Bielsku-Białej i Tychach, nazywany potocznie „maluchem”. Wybierz: A) Zastava 750; B) Fiat 126p; C) Trabant 601; D) Mini 1000.
Pytanie 3. Hatchback zaprojektowany przy współpracy Italdesign, wyróżniający się ukośną linią tyłu i eksportowany do Egiptu pod nazwą „Caro”. Wybierz: A) Łada 2105; B) FSO Polonez; C) Dacia 1310; D) ZAZ 968.
Pytanie 4. Samochód z dwusuwowym silnikiem o pojemności 842 cm³, którego ostatnia wersja nosiła oznaczenie 105 i była ostatnim polskim pojazdem z takim rodzajem jednostki napędowej. Wybierz: A) Syrena 105; B) Wartburg 353 W; C) Velorex 16/350; D) Barkas B1000.
Pytanie 5. Lekki samochód dostawczy z napędem na tylną oś, produkowany w Lublinie, powszechnie używany przez pocztę i straż pożarną. Wybierz: A) Żuk A11; B) Barkas B1000; C) Nysa 522; D) Tarpan 237.
Pytanie 6. Miejski autobus międzymiastowy o nadwoziu półsamonośnym, popularnie zwany „ogórkiem” z racji opływowego kształtu. Wybierz: A) Ikarus 260; B) Jelcz 043; C) Autosan H9; D) Star 660 M2.
Pytanie 7. Pick-up o ładowności jednej tony, opracowany w Poznaniu, łączący elementy Fiata 125p z autorską ramą i skrzynią. Wybierz: A) Tarpan 237; B) UAZ 452; C) Robur LO 3000; D) Żuk A15.
Pytanie 8. Osobowy kombi klasy średniej, produkowany w NRD, który często gościł na polskich drogach jako wschodnioniemiecka alternatywa. Wybierz: A) Wartburg 353 Tourist; B) Skoda 1203; C) Lada 2102; D) FSO Kombi.
Pytanie 9. Czterodrzwiowy sedan z napędem na wszystkie koła, powstały we współpracy FSO i OBRSO jako prototyp pojazdu terenowego dla wojska. Wybierz: A) Syrena Bosto; B) Warszawa 204; C) WN-Żuk; D) FSO Syrena R20.
Pytanie 10. Autobus turystyczny o układzie drzwi 1-0-1, zdolny przewieźć 51 pasażerów, eksportowany m.in. do Jugosławii i Grecji. Wybierz: A) Autosan H10-11; B) Jelcz L11; C) Neoplan N 407; D) San H100A.
Fakty, które warto znać o kultowych modelach
Fiat 126p osiągał oficjalnie maksymalnie 105 km/h, lecz rekordy bity na równych odcinkach przekraczały 120 km/h, co wynikało z niskiej masy własnej – 600 kg. Polonez zyskał certyfikat bezpieczeństwa amerykańskiej NHTSA jeszcze przed wprowadzeniem produkcji seryjnej, choć ostatecznie nie trafił na tamten rynek z uwagi na nieopłacalną logistykę. Tarpan, pierwotnie opracowany jako pojazd rolniczy, był pierwszym polskim autem, w którym zastosowano wymienny moduł tylnej części nadwozia, umożliwiający szybką transformację z wersji osobowej w towarową. Żuk, popularny w służbach ratowniczych, uzyskał homologację na gaz (LPG) już w połowie lat osiemdziesiątych, przecierając szlaki alternatywnym paliwom w transporcie użytkowym. Te techniczne ciekawostki przypominają, że nawet w warunkach ograniczonych zasobów inżynierowie z Żerania, Lublina czy Bielska potrafili tworzyć rozwiązania wyprzedzające swoje czasy.
