Nadchodzące miesiące to prawdziwy test wytrzymałości dla układu napędowego. Gdy słupek rtęci spada poniżej zera, wiele popularnych przyzwyczajeń – takich jak natychmiastowe, energiczne ruszanie z miejsca – może przełożyć się na kosztowne naprawy. W niskiej temperaturze olej gęstnieje, tolerancje między metalowymi częściami zmieniają się, a rozgrzanie silnika do temperatury roboczej trwa dłużej. Oto, co dzieje się pod maską i jak kierowca może przeciwdziałać przedwczesnemu zużyciu podzespołów.

Dlaczego mróz jest wyzwaniem dla konstrukcji silnika

Podczas nocnego postoju w mrozie olej silnikowy znacznie zwiększa lepkość, przez co w pierwszych sekundach po uruchomieniu silnik jest smarowany jedynie ograniczenie. Jednocześnie tłoki oraz pierścienie kurczą się bardziej niż żeliwny blok lub tuleje cylindrów, co potęguje tarcie i ryzyko zarysowania powierzchni roboczych. Ta faza „suchych” obrotów trwa zaledwie ułamki sekund, lecz właśnie w tym czasie zużycie elementów może być nawet kilkadziesiąt razy większe niż po osiągnięciu normalnej temperatury pracy. Do tego dochodzi gorsze odparowanie paliwa – zwłaszcza w jednostkach benzynowych – a niecałkowite spaliny kondensują się w układzie wydechowym, przyspieszając korozję. Długotrwałe utrzymywanie silnika na biegu jałowym w nadziei, że się rozgrzeje, pogarsza sprawę: mieszanka paliwowo-powietrzna jest wtedy bogatsza, katalizator nie pracuje w optymalnych warunkach, a olej wciąż pozostaje chłodny.

Rozgrzewka w praktyce: ile obrotów to bezpieczna granica?

Specjaliści od eksploatacji silników zalecają, by po porannym uruchomieniu odczekać jedynie kilkanaście–kilkadziesiąt sekund, a następnie rozpocząć spokojną jazdę. W przypadku jednostek benzynowych warto trzymać obroty poniżej 2 500 obr./min, natomiast w silnikach Diesla ograniczyć się do około 2 000 obr./min do momentu osiągnięcia pełnej temperatury roboczej. Takie wartości pozwalają na w miarę szybkie, lecz bezpieczne podgrzanie oleju i elementów ciernych. Kierowcy aut z turbosprężarką powinni dodatkowo unikać gwałtownego wchodzenia na wysokie ciśnienie doładowania – zimny olej krąży w łożyskach turbo z opóźnieniem, co zwiększa ryzyko zatarcia wirnika. W samochodach ze skrzynią automatyczną wskazane jest delikatne dozowanie gazu: sterownik sam zadba o dobór przełożeń tak, by nie przeciążać jednostki napędowej. Płynne przyspieszanie i wytracanie prędkości do momentu rozgrzania nie tylko ogranicza zużycie, lecz także zmniejsza emisję zanieczyszczeń.

Profilaktyka: jak przygotować układ napędowy na zimę

Nawet najostrożniejszy styl jazdy nie zastąpi podstawowych czynności serwisowych. Kluczowa jest terminowa wymiana oleju na produkt o odpowiedniej klasie lepkości, np. 5W-30 lub 0W-20 w nowoczesnych jednostkach, co zapewnia wystarczające smarowanie tuż po rozruchu. Warto skontrolować również stan filtra oleju – zbyt duże opory przepływu mogą skutkować czasowym otwieraniem zaworu obejściowego i przedostawaniem się nieoczyszczonego środka smarnego do magistrali. Kolejny krok to sprawdzenie poziomu i zamarzalności płynu chłodniczego; właściwy roztwór chroni aluminiowe elementy przed korozją i stabilizuje temperaturę pracy silnika. Akumulator o obniżonej pojemności rozruchowej w mrozie generuje wolniejsze obroty wału, co z kolei wydłuża fazę niewłaściwego smarowania – pomiar napięcia spoczynkowego i test obciążeniowy pozwolą ocenić realny stan baterii. Warto też zadbać o ogumienie: opony o zimowej mieszance poprawiają trakcję, a tym samym ograniczają potrzebę agresywnego ruszania i hamowania, które przy niskiej temperaturze najbardziej obciążają układ napędowy.

Najpowszechniejsze mity, które zwiększają ryzyko kosztownych awarii

Pierwszym, wciąż popularnym przekonaniem jest to, że długi postój na luzie skutecznie rozgrzewa silnik. W rzeczywistości wolne obroty powodują jedynie powolne nagrzewanie się płynu chłodniczego, a nie oleju, który krąży w ograniczonym stopniu. Drugi mit dotyczy dolewania gęstszego oleju rzekomo chroniącego przed „wyciekiem” mocy – decyzja ta utrudnia zimny rozruch i może zapychać hydrauliczne popychacze zaworowe. Kolejne nieporozumienie to przekonanie, że włączenie maksymalnego ogrzewania wnętrza przyspieszy rozgrzanie silnika; w rzeczywistości odbieranie ciepła z wymiennika powoduje wolniejszy wzrost temperatury płynu. Ostatni przykład to moda na „strzały z gazu” tuż po odpaleniu samochodu z turbosprężarką – rzekomo w celu „przedmuchania” układu. W praktyce gwałtowne ciśnienie spalin na zimnym wirniku prowadzi do mikro-pęknięć i luźnych tolerancji łożysk, co skraca żywotność turbo nawet o kilkadziesiąt tysięcy kilometrów.